‘Baş açma’ trend oldu! Niye açıyorlar?..

‘Baş açma’ trend oldu! Niye açıyorlar?..

‘Baş açma’ trend oldu! Niye açıyorlar?..

İsmail Kılıçarslan, başörtüsünü açmanın nedenlerine ait sosyolojik ve kültürel taraftan yorumda bulundu…
Yeni Şafak muharriri Kılıçarslan’ın “Niçin açıyorlar?” başlıklı yazısı:

Seneler evvel sevgili arkadaşım Bünyamin Yılmaz’dan dinlemiştim. Merhum tiyatrocumuz Hasan Nail Canat, uzun sakallarıyla Fatih’te bir eczaneye girer. Eczacı, masanın akabinde bir telaş gelip Hasan abinin sakalını avuçlar ve avcundan arta kalan kısımlar için pek sert bir üslupla “hacı, bunları kes, sünnete uygun değil” der. Hasan abi, bu gayetle münasebetsiz durumun içinden çıkabilmek için adama “yahu ne hacı ağabeyi, tiyatro oyuncusuyum ben” deyiverir. Adam özürlerden özür, helalliklerden helallik seçer yaptığı şey için. Hasan abi de yapıştırır yanıtı: “Ulan vicdansız herif. Müslüman olunca sakalımı dilediğin üzere avuçlayıp beni istediğin üzere azarlıyorsun da tiyatrocuyum deyince niçin geri basıyorsun?”

Bu, burada bir dursun.

“BAŞ AÇMA TRENDİ”
Son yılların yeni tartışması son günlerde yeniden ayyuka çıktı. Pek çok insanın yanıt aradığı o soru yeniden sorulur oldu: “Başörtülü bayanlar niye başlarını açıyorlar?”

Soruya kendimce karşılıklar arayacağım elbette ancak öncelikle “baş açma trendi”nin had safhaya ulaştığını söylemem gerekiyor. Yakın-uzak etrafımdaki herkes, başını açan ya da açmayı planlayan en az bir kişi tanıdığını söylüyor en azından. Yani o denli “aslında o kadar da çok değil yahu” diye karşılayabileceğimiz bir durum yok ortada.

Peki, nedir karşılığım?

Doğaldır ki bu türlü bir soruya tek bir karşılık vermek ve bu sorunun yanıtını basitçe izah etmek kolay da değil uygun da. Muhtemelen benim yanıtlarımın yanı sıra pek çok karşılığı daha var bu sorunun.

SEKÜLER HAYATI TARZI
İlk karşılığım şu: Seküler hayat stilinin kuşatıcılığına ve davetine karşı koymak hiç kolay değil. Gerek kültür sanayisinin kodladığı hayat biçimi, gerek çağdaş hayatın kodladığı “özgürlük” tarifi, gerekse “ancak birbirine benzeyen, hatta birbiriyle aynılaşan kimlik ve duyarlılıklarla rahat edilebileceğini savunan mono hayat diskuru” epey çeldirici.

Bir öbür kimlikle, hatta “öteki” olarak tanımlanarak yaşamak en kolayından “zor” geliyor olabilir başörtülülere artık. Bunu elbette anlamam ancak bunda anlaşılmayacak bir şey olmadığını da bilirim. “Öteki” olarak tanımlanmaktansa “kaynayıp gitmek” daha cazip geliyor olabilir insanlara.

“KÖŞEYE SIKIŞMA HİSSİ”
İkinci yanıtım hiç değişmedi yıllar içerisinde. Türkiye’deki din lisanının sertliği ve sorumluluğu bütünüyle “sembol düzeyi”ne indirgeyen baskıcılığı en çok başörtülü bayanları etkiliyor olabilir. Başörtülü bayanlar sosyolojik olarak köşeye sıkışmış hissediyor olabilirler kendilerini. Yok, makyaj yapmasıydı, yok bone takıp takmamasıydı, yok “bileğin göründü”, yok “yolda yürürken dikkat et” cümleleriydi, yok “sen başörtülüsün, şunu şunu şöyle yap” diyerek daima parmak sallanmasıydı derken ve üstelik bu erkeklere yapılamazken bayanlar başörtüsünün getirdiği ekstra sorumluluğu da başörtülülere yöneltilen ekstra tenkitleri de daha fazla taşımak istemiyor olabilirler.

“DİNDARLIK MI YOBAZLIK MI”
Açık konuşmak gerekirse yıllardır “dindar erkekler” sorunu yaşıyor olmamıza karşın bütün “yozlaşma” sorunlarını başörtülü bayanlar üzerinden konuşmayı tercih ediyoruz. Zira başörtülü bayanlar doğal olarak “işaretli” ve üzerlerinden ahkâm kesmek çok kolay.

Üçüncü yanıtım biraz sıkıntı bir yanıt ancak bence en hayatisi bu. Gündelik hayatın siyasetini üretmek konusunda güzel bir imtihan vermediğimiz çok açık. Hayatın doğal akışına da, hayatın ürettiği doğal sevince de inanılmaz bir uzaklık koymaya ve bunun ismine “dindarlık” demeye devam ediyoruz. Halbuki bunun ismi dindarlık değil çoklukla yobazlık bence.

BAZI HOCALARIN TEPKİSİ
Daha geçenlerde ünlü bir hoca efendinin vaazlarına giden bir delikanlı, hocanın futbola putperestlik, stadyumlara puthane demesi nedeniyle futbol sevgisini sorguladı gözümün önünde mesela. Delikanlı, yaşı, okulu ve yaşadığı kent itibariyle diyebilirim ki “günah galerisi”nden istediği günahı seçip zahmetsizce işleyebilecek bir vasata sahipken bir hoca efendinin vaazlarıyla “bir diğer hayat”a tutunmaya çabalıyor fakat o hoca da işte bizim delikanlıya “putperest” diyor. Gel de çık işin içinden.

Fikrim hiç değişmiyor ve sanırım hiç de değişmeyecek bu mevzuda. Gündelik hayatın olağan akışını ya belirlersin ya da o akışa maruz kalır, akıntıya kapılıp gidersin. Bunun bu türlü olmadığı küçük alanlarda üretilen berbat simülâsyonlar, gündelik hayatın eziciliği karşısında kaybetmeye mahkûm olurlar her seferinde.

BAŞ AÇMA NASIL TREND OLDU?
İdealize edip simülatif hale getirdiğimiz başörtüsünün gündelik hayatta kendisine nefes aldırmadığını düşünen başörtülü insan, çıkarır başörtüsünü ve biz de “niçin çıkarıyorlar?” sorusunu sorarken yakalarız kendimizi.

Niçin çıkarmasın? Zati sokakta “öteki” olarak dolaşıyor zira sokağın ritmini belirlemekten çok uzak bir sosyolojik imaj çiziyor Türkiye’deki muhafazakârlar. Bir de üzerine Türkiye’deki din lisanı olanca köylülüğü ile başörtülü bayanların üzerinde tepinmeyi tercih ediyor, onları daima ve kesintisiz olarak yargılıyor. Bir de üzerine seküler hayat üslubunun “aynılaştırma politikaları” biniyor. Bu durumda başörtüsünü çıkarmak pekâlâ bir trend haline gelebiliyor.

ÇÖZÜM NE?
Yanlış anlaşılmasın. Ne aklileştirmeye çabalıyorum bu trendi ne de onaylıyorum. Yalnızca anlamaya çalışıyorum ve anladığım şey bence çok açık: Baş edemiyoruz çağdaş hayatın dayatmalarıyla. Ve bunun tahlili başını açan bayanlara çemkirmek de değil onlara büyük bir anlayış göstermek de. Tahlil diğer, değişik bir yerde. Tahlil sokağın ve gündelik hayatın tam ortasında lakin biz bunu yıllardır ıskalıyoruz. Politik bakımdan iktidar olmanın her şeye yetebilecek olduğunu düşünen bir ahmaklık geliştirdik yıllar içerisinde ve bu hem politik iktidara hem de sosyolojimize büyük, tanımı ve tamiri çok sıkıntı yaralar açıyor. Hepsi budur.